Szczególne uprawnienia - niania dziecka w wieku do 3 lat
Praca w sektorze domowym bardzo często nie jest właściwie uregulowana. W Polsce jednak istnieją korzystne rozwiązania, sprzyjające zatrudnianiu przez osoby fizyczne w gospodarstwach domowych. Do takich z pewnością można zaliczyć regulacje w zakresie zatrudniania niań, zawarte w ustawie z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3.
Nianią może być każda osoba fizyczna, która ukończyła osiemnaście lat. Ustawa nie stawia żadnych wymagań w zakresie dotyczącym wykształcenia czy kwalifikacji niań.
Jedynym obowiązkiem każdej niani jest poddanie się obowiązkowym badaniom sanitarno-epidemiologicznym. W efekcie przeprowadzonego badania osoba otrzymuje orzeczenie o braku przeciwwskazań do wykonywania określonych prac. Takie badanie należy przeprowadzić przed podjęciem pracy.
Umowę z nianią, tzw. umowę uaktywniającą, na dowolny okres, zawierają rodzice dziecka w formie pisemnej. Umowa ta powinna określać m.in.:
- strony umowy,
- jej cel i przedmiot,
- czas i miejsce sprawowania opieki,
- liczbę dzieci powierzonych opiece,
- obowiązki niani,
- wysokość wynagrodzenia oraz sposób i termin jego wypłaty,
- czas, na jaki umowa została zawarta,
- warunki pracy,
- sposób zmiany oraz rozwiązania umowy.
Wzór umowy uaktywniającej
Jeśli niania zostanie zatrudniona na podstawie umowy uaktywniającej, jej składki ubezpieczeniowe może sfinansować ZUS z budżetu państwa. ZUS opłaca składki na ubezpieczenie społeczne (emerytalne, rentowe i wypadkowe) oraz na ubezpieczenie zdrowotne tylko od kwoty wynagrodzenia nie większej niż wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę (w 2015 roku jest to 1750 zł).
Jeśli wynagrodzenie (brutto) niani jest wyższe niż minimalne, wówczas składki od tej nadwyżki opłacają rodzice dziecka na zasadach określonych w przepisach o systemie ubezpieczeń społecznych, dotyczących umowy zlecenia.
Ubezpieczenie chorobowe w przypadku umowy zlecenia dla niani jest dobrowolne. Jeżeli niania przystąpiła do niego na swój wniosek, składki na to ubezpieczenie opłacają rodzice (zleceniodawca) na zasadach określonych dla zleceniobiorców w przepisach o systemie ubezpieczeń społecznych.
Niania rozlicza się z podatku dochodowego (PIT) samodzielnie, co do zasady – dopiero w zeznaniu rocznym. Rodzice (jako osoby fizyczne) nie muszą pobierać zaliczek na PIT, ani tym bardziej przekazywać opiekunce PIT-11.
Umowa z nianią może być przedłużona o kolejny rok, gdy dziecko nie dostanie się do przedszkola. Jeżeli rodzice po tym okresie będą w dalszym ciągu współpracować z nianią, składki ZUS będą musiały być pokryte przez samych rodziców na zasadach obowiązujących dla umowy zlecenia.
Nianie, krok po kroku – poradnik dla rodziców opracowany przez ZUS