„Zdolność matrymonialna” cudzoziemca

W przypadku zamiaru zawarcia małżeństwa przez cudzoziemca w Polsce konieczne jest ustalenie, czy posiada on możność zawarcia małżeństwa tzw. zdolność matrymonialną, przez którą należy rozumieć brak przeszkód małżeńskich według jego prawa ojczystego (art. 48 ustawy Prawo prywatne międzynarodowe).

Dla ustalenia właściwego prawa ojczystego przyjmuje się następujące zasady:

wobec obywatela polskiego, który posiada również inne obywatelstwo, stosuje się prawo polskie;
wobec cudzoziemca, posiadającego co najmniej dwa obywatelstwa, stosuje się prawo tego państwa, z którym jest on najsilniej związany;
wobec osoby nieposiadającej żadnego obywatelstwa stosuje się prawo państwa, w którym znajduje się jej miejsce zamieszkania, w braku zaś miejsca zamieszkania stosuje się prawo państwa jego zwykłego pobytu.

Posiadanie zdolności matrymonialnej musi zostać stwierdzone w dokumencie wydanym przez odpowiedni organ państwa (może to być także konsul), którego cudzoziemiec jest obywatelem, w formie przewidzianej przez prawo tego państwa. Art. 79 ust. 1 ustawy Prawo o aktach stanu cywilnego przewiduje obowiązek złożenia przez cudzoziemca w/w dokumentu kierownikowi USC.

Wykaz państw, których ustawodawstwa przewidują wydawanie dokumentów stwierdzających możność zawarcia małżeństwa według prawa ojczystego

Lp.	Nazwa państwa	Organ lub osoba uprawniona do wystawienia świadectwa możności prawnej do zawarcia małżeństwa
1.	ANGOLA	Urząd stanu cywilnego lub przedstawicielstwo dyplomatyczne
2.	AUSTRIA	Urzędnik stanu cywilnego wg miejsca zamieszkania osoby zamierzającej zawrzeć małżeństwo Urząd stanu cywilnego w Wiedniu, jeżeli osoba nie ma miejsca zamieszkania w Austrii
3.	BELGIA	Urzędnik stanu cywilnego wg miejsca zamieszkania osoby zamierzającej zawrzeć małżeństwo
4.	BIAŁORUŚ	Organ milicji lub urzędnik stanu cywilnego wg miejsca zamieszkania osoby zamierzającej zawrzeć małżeństwo
5.	BUŁGARIA	Rada gminy wg miejsca zamieszkania osoby zamierzającej zawrzeć małżeństwo
6.	CHILE	Urząd stanu cywilnego Chile
7.	CHINY	Biuro notarialne wg miejsca zamieszkania osoby zamierzającej zawrzeć małżeństwo
8.	CYPR	Władze kościelne lub okręgowe urzędy spraw wewnętrznych
9.	CZECHY	Urzędnik stanu cywilnego wg miejsca zamieszkania osoby zamierzającej zawrzeć małżeństwo
10.	DANIA	Burmistrz (urząd miejski) wg miejsca zamieszkania osoby zamierzającej zawrzeć małżeństwo
11.	FINLANDIA	Duchowny ewangelicko-augsburski, duchowni innych związków religijnych, sędziowie wg miejsca zamieszkania osoby zamierzającej zawrzeć małżeństwo
12.	FRANCJA	Mer wg miejsca zamieszkania osoby zamierzającej zawrzeć małżeństwo, przedstawicielstwo dyplomatyczne lub urząd konsularny
13.	HOLANDIA	Urzędnik stanu cywilnego wg miejsca zamieszkania osoby zamierzającej zawrzeć małżeństwo, a w braku takiego miejsca – urzędnik stanu cywilnego przedstawicielstwo dyplomatyczne lub urząd konsularny
14.	IRLANDIA	Ministerstwo Spraw Zagranicznych przedstawicielstwo dyplomatyczne lub urząd konsularny
15.	JAPONIA	Przedstawicielstwo dyplomatyczne lub urząd konsularny
16.	JEMEN	Ministerstwo Spraw Zagranicznych
17.	JORDANIA	Urząd szariacki wg miejsca zamieszkania osoby zamierzającej zawrzeć małżeństwo, następnie zalegalizowane przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych
18,	KENIA	Główny Urząd Stanu Cywilnego
19.	KOSTARYKA	Urzędnik stanu cywilnego wg miejsca zamieszkania osoby zamierzającej zawrzeć małżeństwo
20.	KUBA	Ministerstwo Sprawiedliwości Kuby
21.	LAOS	Przedstawicielstwo dyplomatyczne
22.	LIBERIA	Przedstawicielstwo dyplomatyczne
23.	LUKSEMBURG	urzędnik stanu cywilnego wg miejsca zamieszkania osoby zamierzającej zawrzeć małżeństwo
24.	ŁOTWA	Departament Konsularny Ministerstwa Spraw Zagranicznych Łotwy w porozumieniu z Ministerstwem Sprawiedliwości
25.	MEKSYK	Urzędnik stanu cywilnego wg miejsca zamieszkania osoby zamierzającej zawrzeć małżeństwo
26.	MONGOLIA	Zarząd Wykonawczy Churału Delegatów Ludowych wg miejsca zamieszkania osoby zamierzającej zawrzeć małżeństwo lub przedstawicielstwo dyplomatyczne lub urząd konsularny
27.	MOZAMBIK	Biuro Rejestru Centralnego
28.	NIEMCY	Urzędnik stanu cywilnego wg miejsca zamieszkania lub pobytu osoby zamierzającej zawrzeć małżeństwo
29.	NIGERIA	Przedstawicielstwo dyplomatyczne
30.	NORWEGIA	Ministerstwo do Spraw Dzieci i Spraw Rodzinnych lub urząd Notariusza Publicznego
31.	NOWA ZELANDIA	Główny Urząd Stanu Cywilnego
32.	PORTUGALIA	Centralny Urząd Stanu Cywilnego w Lizbonie
33.	ROSJA	Ministerstwo Spraw Wewnętrznych Rosji przedstawicielstwo dyplomatyczne lub urząd konsularny
34.	SENEGAL	Merostwo wg miejsca zamieszkania osoby zamierzającej zawrzeć małżeństwo
35.	SŁOWENIA	Urzędnik stanu cywilnego wg miejsca zamieszkania osoby zamierzającej zawrzeć małżeństwo
36.	SUDAN	Przedstawicielstwo dyplomatyczne
37.	SZWAJCARIA	Urzędnik stanu cywilnego wg miejsca zamieszkania lub miejsca przynależności gminnej osoby zamierzającej zawrzeć małżeństwo
38.	SZWECJA	urząd parafialny, w którym osoba zamierzająca zawrzeć małżeństwo jest wpisana do rejestru parafian, a dla osób zamieszkałych za granicą – Ministerstwo Spraw Zagranicznych przedstawicielstwo dyplomatyczne lub urząd konsularny
39.	TAJLANDIA	Urząd stanu cywilnego dystryktu, w którym zamieszkuje osoba zamierzająca zawrzeć małżeństwo
40.	TANZANIA	Główny Urząd Stanu Cywilnego
41.	TOGO	Komisarz dystryktu wg miejsca zamieszkania osoby zamierzającej zawrzeć małżeństwo
42.	TUNEZJA	Przedstawicielstwo dyplomatyczne
43.	TURCJA	urzędnik stanu cywilnego przedstawicielstwo dyplomatyczne
44.	URUGWAJ	Urzędnik stanu cywilnego wg miejsca zamieszkania osoby zamierzającej zawrzeć małżeństwo
45.	WĘGRY	urzędnik stanu cywilnego wg miejsca zamieszkania osoby zamierzającej zawrzeć małżeństwo przedstawicielstwo dyplomatyczne
46.	WIETNAM	Organ administracji państwowej właściwy ze względu na miejsce zamieszkania osoby zamierzającej zawrzeć małżeństwo
47.	WIELKA BRYTANIA	rejestrator urodzeń, małżeństw, zgonów wg miejsca zamieszkania osoby zamierzającej zawrzeć małżeństwo przedstawicielstwo dyplomatyczne lub urząd konsularny, jeżeli osoba zamierzająca zawrzeć małżeństwo mieszka stale zagranicą
48.	WŁOCHY	urzędnik stanu cywilnego przedstawicielstwo dyplomatyczne
49.	ZIMBABWE	Główny Urząd Stanu Cywilnego

Prawo krajowe cudzoziemca może przewidywać także dodatkowe warunki, od spełnienia których uzależniona jest możność zawarcia związku małżeńskiego z obywatelem obcego państwa.

Wykaz państw, których ustawodawstwa wymagają uzyskania przez swoich obywateli specjalnego zezwolenia na zawarcie małżeństwa z obywatelami państw obcych

Jemen – zezwolenie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych; małżeństwo zawarte bez tej zgody jest w świetle prawa jemeńskiego nieważne;
Kambodża – zezwolenie Ministerstwa Spraw Zagranicznych;
Libia – zezwolenie urzędu wojewódzkiego (baladijat), małżeństwo zawarte bez tej zgody jest w świetle prawa libijskiego nieważne;
Syria – zezwolenie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych; małżeństwo zawarte bez tej zgody jest w świetle prawa syryjskiego nieważne

Z kolei szereg państw nie wydaje dokumentów poświadczających zdolność matrymonialną swoich obywateli.

Wykaz państw, których ustawodawstwa nie przewidują wydawania dokumentów stwierdzających możność zawarcia małżeństwa według prawa ojczystego

Albania
Arabia Saudyjska
Argentyna
Australia
Bangladesz
Boliwia
Chorwacja
Egipt
Ekwador
Estonia
Etiopia
Ghana
Grecja
Gujana
Gwatemala
Hiszpania
Honduras
Indie
Indonezja
Irak
Iran
Izrael
Kambodża
Kamerun
Kanada
Kolumbia
Korea
Korea Północna
Kuwejt
Lesotho
Liban
Libia
Litwa
Macedonia
Mali
Malta
Maroko
Namibia
Pakistan
Panama
Peru
Republika Południowej Afryki
Rumunia
Serbia
Syria
Ukraina
Zambia
Zjednoczone Emiraty Arabskie

W takim przypadku, a także gdy otrzymanie dokumentu napotyka inne, trudne do przezwyciężenia przeszkody, sąd w postępowaniu nieprocesowym, na wniosek cudzoziemca, może go zwolnić od złożenia takiego dokumentu. Sąd samoistnie ocenia istnienie pozytywnych, jak i brak negatywnych przesłanek do zawarcia małżeństwa, a jego orzeczenie wydane w tej sprawie zastępuje wymagany dokument. Orzeczenie Sądu musi być dostarczone do USC.

Aby uzyskać w/w orzeczenie, cudzoziemiec powinien złożyć do Sądu Rejonowego, właściwego ze względu na miejsce swojego zamieszkania, a w przypadku braku takiego miejsca – do Sądu Rejonowego właściwego ze względu na miejsce swojego pobytu, wniosek z prośbą o wydanie zwolnienia z obowiązku przedłożenia dokumentu do USC. Wniosek taki podlega opłacie stałej w wysokości 100 zł. We wniosku należy podać trudne do przezwyciężenia przeszkody, z powodu których osoba nie może uzyskać danego dokumentu w swoim kraju. Duża odległość od właściwego kraju czy wysokie koszty podróży nie będą stanowiły dla sądu wystarczającej przesłanki do zwolnienia cudzoziemca z konieczności złożenia dokumentu stwierdzającego możność zawarcia małżeństwa z obywatelem polskim według prawa ojczystego.