Certyfikaty poświadczające znajomość języka polskiego

Egzaminy certyfikacyjne, potwierdzające znajomość języka polskiego, są organizowane od 2004 roku. Stanowią jedyne oficjalne potwierdzenie biegłości językowej w Polsce. Najczęściej ubiegają się o nie osoby chcące podjąć pracę lub studia w Polsce, a także cudzoziemcy planujący złożenie wniosku o nadanie obywatelstwa polskiego.

Za koordynację i organizację egzaminów certyfikacyjnych odpowiada Państwowa Komisja Poświadczania Znajomości Języka Polskiego jako Obcego, instytucja nadzorowana przez Biuro Uznawalności Wykształcenia i Wymiany Międzynarodowej. Państwowa Komisja Poświadczania Znajomości Języka Polskiego jako Obcego, powołana 3.08.2003 r. przez ministra właściwego do spraw oświaty, działa na mocy ustawy o języku. W jej skład wchodzą przedstawiciele największych polskich akademickich ośrodków nauczania języka polskiego jako obcego. Komisja wyznacza terminy sesji, ustala składy komisji egzaminacyjnych, przygotowuje materiały niezbędne do przeprowadzenia egzaminów, nadzoruje ich przebieg oraz wydaje certyfikaty poświadczające znajomość języka polskiego.

Szczegółowe warunki, tryb przeprowadzania egzaminów oraz wydawania certyfikatów, a także standardy wymagań dla poszczególnych poziomów zaawansowania określa Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 15 października 2003 r. w sprawie egzaminów z języka polskiego jako obcego. Egzaminy przeprowadzane są zarówno na terenie Polski, jak i poza jej granicami, w państwach pochodzenia migrantów oraz w ośrodkach, w których mieszkają aktywne środowiska polonijne. Sesje egzaminacyjne organizowane są trzy razy w roku (wiosną, latem i jesienią). Testy przeprowadza się na poziomach B1, B2 i C2. Egzaminy na poziomach A1, A2 i C1 są obecnie w przygotowaniu. Standardy wymagań egzaminacyjnych są formułowane zgodnie z wytycznymi Rady Europy, mającymi na celu standaryzację testowania znajomości języków obcych w Europie. Do egzaminu mogą przystąpić wszyscy cudzoziemcy, a także obywatele polscy na stałe mieszkający za granicą. Jedynym ograniczeniem jest limit wieku: do egzaminu na poziomie B1 i B2 mogą przystąpić osoby, które w dniu egzaminu mają ukończone 16 lat, a na poziomie C2 – 18 lat.

Sposób przygotowania nie jest określony, więc od strony formalnej nie ma znaczenia, czy dana osoba brała udział w kursach, studiowała polonistykę lub też przygotowywała się indywidualnie. Do egzaminu nie muszą przystępować osoby, które ukończyły studia magisterskie na kierunku filologia polska w Polsce. Ich dyplom jest automatycznie traktowany jako potwierdzenie znajomości języka na poziomie zaawansowanym.

Egzamin certyfikacyjny składa się z następujących części:
1. Rozumienie ze słuchu
2. Poprawność gramatyczna
3. Rozumienie tekstów pisanych
4. Pisanie
5. Mówienie

Przykładowe testy znajdują się tutaj. Na stronie Komisji Poświadczania Znajomości Języka Polskiego jako Obcego umieszczone są także zbiory zadań, bibliografia dla poszczególnych poziomów oraz test ułatwiający samoocenę kompetencji językowych, przydatny przede wszystkim dla tych, którzy nigdy nie uczyli się polskiego w sposób systematyczny.

Aby uzyskać certyfikat, należy osiągnąć pozytywny rezultat z każdej z części pisemnych oraz z części ustnej. Skala ocen jest wzorowana na polskich stopniach, stosowanych w szkołach i na uniwersytetach (bardzo dobry – dobry – dostateczny – niedostateczny). Ocena dostateczna lub wyższa oznacza zdany egzamin.

Pomyślnie zaliczony certyfikat może być podstawą do zdawania na studia w języku polskim. Więcej na temat podejmowania studiów wyższych w Polsce przez cudzoziemców przeczytasz w artykule: Obywatelstwo Polskie.

Dla wyjaśnienia umieszczamy poniżej skrócone charakterystyki poziomów biegłości językowej, zdefiniowanych przez Radę Europy:

Poziom	opis
A1 Poziom podstawowy	Osoba posługująca się językiem na tym poziomie rozumie i potrafi stosować podstawowe zwroty potoczne i wyrażenia dotyczące życia codziennego. Potrafi przedstawiać siebie i innych oraz formułować pytania z zakresu życia prywatnego, dotyczące np. miejsca, w którym mieszka, ludzi, których zna, i rzeczy, które posiada. Potrafi prowadzić prostą rozmowę, pod warunkiem, że rozmówca mówi wolno, zrozumiale i jest gotowy do pomocy.
A2 Poziom podstawowy zaawansowany	Osoba posługująca się językiem na tym poziomie rozumie wypowiedzi i często używane wyrażenia, związane z życiem codziennym (np. podstawowe informacje dotyczące osoby rozmówcy i jego rodziny, zakupów, otoczenia, pracy). Potrafi porozumiewać się w prostych, rutynowych sytuacjach komunikacyjnych, wymagających jedynie prostej, bezpośredniej wymiany informacji na tematy znane i typowe. Potrafi w prosty sposób opisywać swoje pochodzenie, otoczenie, a także poruszać sprawy związane z najważniejszymi potrzebami życia codziennego.
B1 Poziom średniozaawansowany	Osoba posługująca się językiem na tym poziomie rozumie znaczenie głównych wątków przekazu zawartego w jasnych, standardowych wypowiedziach, które dotyczą znanych jej spraw i zdarzeń typowych dla pracy, szkoły, czasu wolnego itd. Potrafi radzić sobie z większością sytuacji komunikacyjnych, jakie mogą się zdarzyć podczas podróży w rejonie, gdzie mówi się danym językiem. Potrafi tworzyć proste, spójne wypowiedzi na tematy, które są jej znane lub które ją interesują. Potrafi opisywać doświadczenia, wydarzenia, marzenia, nadzieje i aspiracje, krótko uzasadniając bądź wyjaśniając swoje opinie i plany.
B2 Poziom ponadzaawansowany	Osoba posługująca się językiem na tym poziomie rozumie znaczenie głównych wątków przekazu, zawartego w złożonych tekstach, na tematy konkretne i abstrakcyjne, łącznie z rozumieniem dyskusji na tematy techniczne z zakresu jej specjalności. Potrafi porozumiewać się na tyle płynnie i spontanicznie, by prowadzić normalną rozmowę z rodzimym użytkownikiem danego języka, nie powodując przy tym napięcia u którejkolwiek ze stron. Potrafi formułować przejrzyste wypowiedzi ustne i pisemne w szerokim zakresie tematów, a także wyjaśniać swoje stanowisko w sprawach będących przedmiotem dyskusji, rozważając wady i zalety różnych rozwiązań.
C1 Poziom zaawansowany	Osoba posługująca się językiem na tym poziomie rozumie szeroki zakres trudnych, dłuższych tekstów, dostrzegając także znaczenia ukryte, wyrażone pośrednio. Potrafi wypowiadać się płynnie, spontanicznie, bez większego trudu odnajdując właściwe sformułowania. Skutecznie i swobodnie potrafi posługiwać się językiem w kontaktach towarzyskich i społecznych, edukacyjnych bądź zawodowych. Potrafi formułować jasne, dobrze zbudowane, szczegółowe wypowiedzi dotyczące złożonych problemów, sprawnie i właściwie posługując się regułami organizacji wypowiedzi, łącznikami i wskaźnikami zespolenia tekstu.
C2 Biegłość językowa	Osoba posługująca się językiem na tym poziomie może z łatwością zrozumieć praktycznie wszystko, co usłyszy lub przeczyta. Potrafi streszczać informacje z innych źródeł, pisanych lub mówionych w sposób spójny, odtwarzając zawarte w nich tezy i wyjaśnienia. Potrafi wyrażać swoje myśli bardzo płynnie, spontanicznie i precyzyjnie, subtelnie różnicując odcienie znaczeniowe nawet w bardziej złożonych wypowiedziach.

Bardziej szczegółowe wymagania dla poziomów, na których przeprowadza się egzaminy, są określone w Rozporządzeniu Ministra Edukacji i Nauki z dnia 15 października 2003 w sprawie egzaminów z języka polskiego jako obcego.

Niestety, jak już było wspomniane, osoby uczące się języka polskiego nie mają jeszcze możliwości zdawania egzaminów na wszystkich poziomach. Co za tym idzie, tylko dla wybranych stopni zaawansowania opracowano standard, określający wytyczne dla programów nauczania i metodyków. W praktyce oznacza to, że kursy językowe na poziomach nieustandaryzowanych mogą się różnić w poszczególnych jednostkach, które je prowadzą. Ta sytuacja prawdopodobnie ulegnie poprawie, kiedy standaryzacja zostanie wprowadzona.

Opłaty egzaminacyjne różnią się w zależności od poziomu i wynoszą odpowiednio:

• 60 euro na poziomie B1,
• 80 euro na poziomie B2,
• 100 euro na poziomie C2.

Po zdanym egzaminie należy także wnieść dodatkową opłatę za wydanie dyplomu, która wynosi 20 euro.

Według statystyk, do egzaminu podchodzą głównie obywatele Ukrainy, Rosji, USA i Białorusi. Najliczniejszą grupę wiekową stanowią osoby w wieku od 20 do 29 lat. Wśród zdających jest więcej kobiet niż mężczyzn.