Pełnomocnictwo materialno-prawne
Ogólne przepisy o pełnomocnictwie znajdują się w art. 95-109 Kodeksu cywilnego (KC).
Źródłem umocowania pełnomocnika może być wyłącznie oświadczenie woli, złożone przez mocodawcę. Przypadki reprezentacji, które nie są oparte na takim oświadczeniu, nie mieszczą się w zakresie pojęcia „pełnomocnictwo”.
Jeżeli pani Swietlana skorzystała z usług osoby, która podawała się za prawnika, jednak nie posiadała dokumentu z podpisem pani Swietłany, na podstawie którego została umocowana do reprezentacji przed Wydziałem Spraw Cudzoziemców Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego. Nie możemy mówić o reprezentacji przez pełnomocnika w tym przypadku.
| Mocodawca | Pełnomocnik |
|
|
Pełnomocnictwo nie jest umową między pełnomocnikiem a mocodawcą, lecz jednostronnym oświadczeniem woli mocodawcy, które nie rodzi po stronie pełnomocnika żadnego obowiązku. Oświadczenie mocodawcy nie zobowiązuje pełnomocnika do podejmowania określonego działania, a jedynie nadaje mu takie prawo.
Jeżeli pełnomocnik wykonuje swoje świadczenia za odpłatnością – należy to szczegółowo opisać w odrębnej umowie o świadczeniu usług.
Zgodnie z ogólną zasadą „braku formalizmu” przy składaniu oświadczeń woli, oświadczenie o udzieleniu pełnomocnictwa może być złożone w dowolnej formie, a więc także ustnie, czy nawet w sposób dorozumiany.
Jednakże zarówno sam kodeks cywilny (art. 99 KC), jak i przepisy innych ustaw przewidują od w/w zasady pewne odstępstwa, spośród których można wymienić np.:
- Zasadę tożsamości formy pełnomocnictwa z formą czynności prawnej, dla dokonania której jest ono udzielane. Oznacza to, że pełnomocnictwo musi być udzielone w takiej samej formie, jaka jest zastrzeżona dla ważności czynności, która ma być dokonana przez pełnomocnika. Przykładowo można tu wymienić formę aktu notarialnego dla zbycia/nabycia nieruchomości (art. 158 KC), czy formę pisemną z podpisami notarialnie poświadczonymi dla zbycia przedsiębiorstwa (art. 751 KC). Wymaganie formy szczególnej może wynikać zarówno z ustawy, jak i z woli stron.
- Pełnomocnictwo ogólne, o którym będzie mowa w dalszej części, które musi być udzielone w formie pisemnej pod rygorem nieważności.
W przypadku, gdy nie jesteśmy związani żadnymi wyjątkami od ogólnej zasady i możemy udzielić pełnomocnictwa w dowolnej formie, wówczas najlepiej udzielić go w sposób wyraźny, poprzez sporządzenie pisemnego dokumentu. Takie pełnomocnictwo może okazać się przydatne zwłaszcza w celach dowodowych i pozwala uniknąć wielu wątpliwości, np. co do osoby pełnomocnika czy zakresu jego umocowania.
W postępowaniach dotyczących cudzoziemców, toczących się przed urzędem wojewódzkim, zwyczajowo przyjmuje się pełnomocnictwo w formie pisemnej.
Zakres umocowania pełnomocnika zależy od woli mocodawcy, z zastrzeżeniem jednak, że nie może on udzielić pełnomocnictwa nieograniczonego, tzn. pełnomocnictwa do dokonywania wszystkich czynności prawnych. Udzielenie takiego pełnomocnictwa jest czynnością sprzeczną z ustawą, a więc nieważną, a osobę działającą na podstawie takiego pełnomocnictwa należy uznać za działającą bez umocowania. Zakres umocowania musi być zawsze określony. Jest on podstawą do określenia rodzaju pełnomocnictwa, które może być:
|
Ogólne |
Do dokonywania czynności zwykłego zarządu, tj. czynności, które nie stanowią wyjątkowych sytuacji i są potrzebne do załatwienia spraw związanych z normalną eksploatacją rzeczy; np. pełnomocnictwo do administrowania budynkiem – w zakres takiego pełnomocnictwa będzie wchodziło m.in. zawieranie umów z dostawcami mediów, ale już nie sprzedaż tego budynku. Nie da się „z góry” ustalić listy czynności zwykłego zarządu i należy każdorazowo odnosić się do danego stanu faktycznego. W różnych sytuacjach ta sama czynność może mieć raz charakter czynności zwykłego zarządu, a innym razem może mieć charakter czynności przekraczającej zwykły zarząd. Pełnomocnictwo ogólne musi być udzielone w formie pisemnej pod rygorem nieważności. |
|
Rodzajowe |
Do dokonywania czynności określonego rodzaju (gatunku), które są na ogół wykonywane przez pełnomocnika wielokrotnie, np. zawieranie umów sprzedaży przez pracownika sklepu. |
|
Szczególne |
Do dokonania konkretnej czynności, która jest z góry indywidualnie określona, np. zbycie danej nieruchomości. |
Pełnomocnictwo jest stosunkiem prawnym, opartym na zaufaniu mocodawcy do pełnomocnika. Dlatego właśnie pełnomocnik musi działać osobiście i nie ma prawa do podstawiania w swoje miejsce innej osoby (tzw. substytuta), jeżeli nie został do tego upoważniony.
Upoważnienie pełnomocnika do udzielania pełnomocnictw substytucyjnych może wynikać:
- Z treści samego pełnomocnictwa, a więc z woli mocodawcy;
- Z ustawy, np. art. 91 pkt. 3 KPC stanowi, że pełnomocnictwo procesowe obejmuje z samego prawa umocowanie do udzielenia dalszego pełnomocnictwa procesowego adwokatowi lub radcy prawnemu;
- Ze stosunku prawnego, będącego podstawą pełnomocnictwa, np. przyjmujący zlecenie może powierzyć jego wykonanie innej osobie, jeżeli wynika to z umowy, ze zwyczaju, albo jest do tego zmuszony przez okoliczności.
Wygaśnięcie pełnomocnictwa może nastąpić na skutek różnych zdarzeń. Najczęściej będzie to:
- Upływ czasu, jeżeli udzielenie pełnomocnictwa było ograniczone terminem;
- Śmierć mocodawcy lub pełnomocnika, chyba że w pełnomocnictwie zastrzeżono inaczej;
- Odwołanie pełnomocnictwa przez mocodawcę, chyba że mocodawca zrzekł się swego prawa do odwołania pełnomocnictwa.
Warto wiedzieć, że odwołanie pełnomocnictwa nie powoduje wygaśnięcia substytucji udzielonych przez odwołanego pełnomocnika. Substytuci mogą działać w imieniu mocodawcy, dopóki nie zostaną przez niego odwołani.
Po wygaśnięciu pełnomocnictwa pełnomocnik obowiązany jest zwrócić mocodawcy dokument pełnomocnictwa. Może on jednak żądać poświadczonego odpisu tego dokumentu, na którym powinno być zaznaczone, że umocowanie wygasło.
Jeżeli pełnomocnik po wygaśnięciu umocowania dokona w imieniu mocodawcy czynności prawnej w granicach pierwotnego umocowania, czynność prawna jest ważna, chyba że druga strona o wygaśnięciu umocowania wiedziała lub z łatwością mogła się dowiedzieć.
Zasada ta ma na celu ochronę zaufania osoby trzeciej do działania pełnomocnika. Granicę tej ochrony stanowi stopień łatwości, z jaką mogła ona pozyskać informację o wygaśnięciu pełnomocnictwa.
Dla skuteczności dokonanej czynności nie ma znaczenia, czy pełnomocnik był świadomy wygaśnięcia swojego umocowania.